“Een straat als een dorp, een huis als een jas”
Als we aan wonen denken, horen daar twee begrippen bij. We willen ons veilig en geborgen voelen in ons eigen huis. En we zoeken als mens ook naar saamhorigheid in de straat/ buurt. Deze twee niveaus zijn mooi samen gebracht in het oudste Centraal Wonen-project van Nederland, de Wandelmeent in de Hilversumse Meent. Wat is het geheim van hun vorm van samenwonen?
Het is maandagochtend, een vast moment waarop wekelijks samen koffie gedronken wordt in ’t Luye Gat, de soos van de Wandelmeent. Ik word hartelijk ontvangen. Aan tafel zitten zes bewoners van de Wandelmeent. En toevallig of niet, het zijn allemaal vrouwen. Af en toe loopt er een man binnen.
Twee vrouwen wonen er al vanaf het eerste uur in 1977. Vier jaar daarvoor begonnen ze met praten over hun idee om samen anders te gaan leven. Ze vormden in het begin een landelijke groep van zo’n vijftig mensen. Daar zaten ook gepensioneerden bij én een architect. Zijn aanwezigheid is heel waardevol geweest. Hij heeft de wensen van de groep goed vertaald naar de stedenbouwkundige en architectonische bouw van de woningen in de Wandelmeent.
Marian kwam hier met haar man wonen, net getrouwd. Hun zoon is hier geboren. “We wilden anders wonen, niet gewoon in een doorsnee rijtjeshuis in een nieuwbouwwijk met allemaal mensen van dezelfde leeftijd”, zegt ze nog steeds overtuigd van haar keuze. De Wandelmeent is een woongemeenschap. “En geen commune”, vult een ander lachend aan, “terwijl er in die tijd wel zo over gesproken werd”. De bewoners beschikken over een privéwoning. Vijf woningen samen vormen een cluster. Alle clusters samen vormen de straat.
De nieuwste bewoner is Jouetta. Samen met haar man is ze er eind september komen wonen, vijftigplussers en beiden een baan. Zij is yogadocente en hij inspiciënt. “We werden uitgenodigd om mee te komen eten. Het gaat om de wederzijdse ‘klik’. Het keuzeproces voelde als een soort ballotage”. Ze had verwacht dat ze iets meer zou ondernemen met elkaar. Aan de andere kant is het fijn “dat je vrij bent om wel of niet aan te sluiten bij de wekelijkse koffieochtend of de soepmaaltijd op woensdag. We zien wel wat we met elkaar kunnen gaan doen in ons cluster”.
Het woonconcept
De Wandelmeent beschikt over vijftig woningen in verschillende maten, met in totaal momenteel zo’n honderd bewoners. De jongste is anderhalf jaar en de oudste is vijfentachtig. De vijf woningen per cluster beschikken samen ook over een grote schuur en een eigen grote clusterkeuken. Daar wordt regelmatig samen gegeten door het cluster. Komt er een woning vrij in een cluster, dan kiest het cluster samen de nieuwe bewoner(s). Een vrijgekomen woning kan soms drie verhuisbewegingen in gang zetten. Ook een bewoner van een ander cluster kan doorschuiven. Soms lukt dat niet en kiest het cluster anders. “In het begin geeft dat scheve gezichten. Na verloop van tijd ebt dat weg”. Elk cluster bepaalt zelf wat ze met elkaar ondernemen, hoe ze zaken, ook financieel, onderling regelen.
Bijzondere architectuur
De woningen met hun ronde daken vallen op en ook de rode, blauwe en gele kleuren van de kozijnen en deuren. Het is een ingenieus, speels en dynamisch geheel. Nergens is een voortuin te zien. Die is opgeofferd aan de grote gemeenschappelijke tuin bij ’t Luye Gat, 15 meter breed en 40 meter diep. De woningen verspringen ten opzichte van elkaar, dat geeft aan de achterzijde een beschutte privéruimte naar de tuin. Er zijn lage afscheidingen tussen de tuinen, wat een gevoel van ruimte geeft. De voordeuren van de woningen, die bij een cluster horen, wijzen alle naar de clusterkeuken. En, er is in de straat geen auto te bekennen.
Verloop
De Wandelmeent bestaat bijna vijftig jaar en het concept werkt nog steeds. Er is een kandidatenlijst, waarop geïnteresseerden voor een woning in de straat zich kunnen aanmelden. Die lijst werkt goed.
In de loop der jaren zijn er door natuurlijk verloop nieuwe bewoners bijgekomen. ’En ook doordat mensen weggingen, omdat ze het toch niet naar hun zin hadden of een leuke baan elders kregen of dat een gezin vanwege de kinderen hier is komen wonen en toen de kinderen uit huis gingen, het gezin ook vertrok. Of gezinnen gingen uit elkaar’. Kortom, het verloop is vrijwel gelijk aan dat van een gewone straat. Nettie woonde eerst gewoon in de wijk. Toen ze een keer met haar zoon naar het ziekenhuis moest en niet bij haar directe buren terecht kon, klopte ze aan bij de Wandelmeent. De bewoners hebben haar toen geholpen. Ze wist toen zeker dat ze er naartoe wilde verhuizen.
Sociale cohesie
De meeste clusters voelen als familie, een soort “extended family of bonus familie”, zoals Peet het noemt. De een na de ander vult haar aan: ‘je hebt zorg voor elkaar, je weet hoe de ander in elkaar steekt, je voelt je betrokken’.
En zoals in een gewone familie gebeurt, schuurt het hier ook wel eens. Hoe gaan ze met elkaar om als het moeilijk is? De vrouwen zijn eensgezind. Als er binnen een cluster onmin is dan wordt dat uitgepraat. “We gaan het gesprek aan. Je komt elkaar in het cluster de hele tijd tegen bij de eigen twee wasmachines. We kunnen niet gewoon de deur dichtdoen”, vult Jouetta aan.
Er is ook verantwoordelijkheid voor de hele straat. Dat staat zelfs in het huurcontract dat je tekent met de woningcorporatie. “Bij wrijving of conflicten zullen we er met elkaar uit moeten zien te komen”, zegt Desiree. Dat maakt dat dit concept mensen aantrekt met een sociaal gevoel, mensen, die de sociale vaardigheid hebben om bij ongemak of ruzie dat op te lossen. En daar komt bij dat ze ook in staat moeten zijn om hun grenzen goed te bewaken door de voordeur op gezette tijden juist wel dicht te doen.
Samenwonen is meedoen
Een vaste regel is dat elke (nieuwe) bewoner zich ook inzet voor iets waar hij/zij lol in heeft om te doen voor de straat. Bijvoorbeeld het onderhoud van de grote tuin achter de soos, zorg voor de sauna, het jeugdhonk, sporthonk of de hobbywerkplaats (Grove Hob). Meestal bestaat zo’n werkgroep uit drie bewoners.En ook gezamenlijke feesten en activiteiten vallen daaronder zoals Sinterklaas, een Kerstconcert, Oud- en Nieuw, verjaardagen en jubilea. ‘Er is zo’n dertig jaar lang gezamenlijk Sinterklaas gevierd. Toen veel kleintjes verhuisden uit de straat, viel dat weg’.
De woningen zijn ‘geïsoleerd met tolerantie’
Bij de bouw zijn de tussenmuren van de woningen in een cluster minder goed geïsoleerd. Desiree kan soms het pruttelen van het koffiezetapparaat van haar buren horen. “Dat is niet erg, het geeft een gezellig gevoel. Je kent elkaar en kunt meer van elkaar hebben. Vandaar de term tolerantie”. Kinderen kunnen soms goed lawaai maken, dat geeft dan overlast, ‘maar ach het zijn kinderen’.
Sociaal sterk op weg naar een zelfvoorzienende energiegemeenschap
Sinds 2016 maakt de woongemeenschap gedeeltelijk gebruik van aardwarmte en zonnepanelen (op ’t Luye Gat) voor de gemeenschappelijke verwarming en energievoorziening van hun woningen. Daarnaast stoken ze helaas nog bij met aardgas. De voor- en achtergevels en de ronde daken zijn goed geïsoleerd. Voor het opwekken van zonnestroom op ronde daken is het wachten op nieuwe technologische ontwikkelingen.
Het is tijd. Met de mooie woorden van Marja sluiten we het koffiemoment af: “Dit is de nieuwe manier van leven, met zorg voor elkaar en met gemeenschapszin”.
Rondleiding Wandelmeent
Ben je naar aanleiding van dit blog geïnteresseerd in een rondleiding bij de Wandelmeent, meld je aan voor de wandeling op zaterdag 22 november of mail sabine@hilversum100.nl.
Voor meer informatie zie wandelmeent.nl
De titel ‘Een straat als een dorp, een huis als een jas’ verwijst naar de gelijknamige titel van de masterscriptie van Sanne van Drenth, Vrije Universiteit Amsterdam, 2021
Tip: bekijk deze aflevering van het programma Binnenstebuiten